DOLAR SAADET ZİNCİRİ
Bir zamanlar titan saadet zinciri vardı. Parayla üye olunan ve her yeni üye getirenin, getirdiği üyenin parasından belli oranda para aldığı bir sistemdi. Her üst halkadaki bu yeni üyenin getirdiği paradan bir pay alırdı. Böyle sistemlerde son halkadakiler sisteme üye bulamazlarsa zarar eder. Sistemde üretim namına hiçbir şey yok sadece parası olanların paralarını birilerinin yemesi üzerine kurulu bir düzendir. Bu tür düzenler ne kadar yayılırsa mağdur sayısı o kadar artar. Üst halkadakilerde o kadar fazla para kazanır.
Gelelim dolara,
Dünyada bütün merkez bankaları normalde karşılık göstererek para basar. Karşılıkta altındır. Zaten basılan banknotlar altını temsil eder. Herhangi parayı örneğin TL yi TCMB na götürüp karşılığı olan altını isteyebilirsiniz. Ama doları Amerika merkez bankasına götürüp karşılığında altın alabilirmisiniz? Büyük bir soru işareti çünkü bu denendi ilk talebe ABD nin olumlu cevap verdiği daha sonra ise gelen talepleri reddettiği söylenir. Peki, Dünyada herhangi bir ülke karşılıksız para bastığı zaman değeri düşer de doların niye düşmez?
Bu soruyu cevaplamaya çalışalım; ikinci dünya savaşının sonunda IMF ve Dünya bankası kurumları kurulmuştur. O tarihlerde 1 ons altın 35 dolara eşitlenmiş. Belki o kararı önce dünyada çok ülke takmadı ama ABD atom bombası atarak Japonya’yı teslim aldıktan ve dünyanın en tehlikeli silahı bir tek bende var pazarlamasını hiç gereği yokken bu atom bombalarını kullanarak dünyaya servis edince. Savaştan sonra ABD nin dediği kabul gördü ve tüm dünyada fiyatlar yavaş yavaş dolarize oldu. Yani aynı altın gibi fiyatlar dolar üzerinden kullanılır hale gelmeye başladı. Böylece kısa bir süre sonra dolar dünyada rezerv para halini aldı. (çok özet geçtik arada bu süreçte önemli etkiye sebep olan Vietnam savaşı var)Çoğu merkez bankası rezervindeki altının yanına dolar yığmaya başladı çünkü dünya ticareti dolar üzerinden dönmeye başlamıştı.( işte atom bombasını hiç gereği yokken niye kulandılar sorusunun gereği neydisinin bir cevabı da budur. Yani tamamen duygusal!)
Söylentiye göre 1968 yılında özellikle Fransa ve Almanya da bazı gruplar bundan rahatsız oldular ve doların karşılıksız olduğunu göstermek için iki uçak dolusu dolarla ABD merkez bankasına dayandılar ve karşılığı olan altını istediler. ABD ilk isteği yerine getirirken bu ülkeleri uyardı tekrar gelirseniz altın vermem. Ancak bu uyarı kale alınmadı bir süre sonra tekrar dolar getirip altın istediler ama cevap hayırdı. Aslında kapıya gelen Alman ve Fransızların istediği olmuştu amaçları muhtemelen doların karşılıksız para olduğunu göstermekti ve kendilerince bunu ispat ettiler ancak atladıkları bir durum vardı (pazarlama miyopisi) artık dolar çoktan tüm dünyada altın gibi işlem gören bir ürün haline gelmişti.
Bugün artık dünyada kaç trilyon dolar var hiçbir insan bu bilgiye sahip değil. Bırakın ABD merkez bankasının bu rakamı karşılayacak altına sahip olmasını dünyadaki tüm altın rezervleri bile hatta muhtemelen sadece altın gümüş araba vb. mallar değil tüm dünyadaki mal ve hizmet toplamları bile bu değeri karşılar mı belli değil. Yani dolar aslında karşılığı olmayan ama herkes tarafından değişim aracı olarak kullanılan bir materyal. Dünyadaki söz sahibi tüm ülkelerin merkez bankaları kendi çaplarında dolarla dolu olduğu için doların çökmesi hepsinin çökmesine sebep olacağı korkusu dünyaya ezber ettirildiği için ABD çok rahat! Hatırlarmısınız Saddam Kuveyt’e girmeden önce Kuveyt dinarı çok değerli idi ama bir günde sıfırı çekmişti. Dünyada Kuveyt hariç hiçbir merkez bankası ciddi sayılabilecek bir Kuveyt parası rezervi barındırmadığı için Kuveyt’ten başka kimse bundan etkilenmedi zaten Kuveyt’te bir gün içinde işgal edilmişti. Şimdi ABD bir savaşa girse ve kaybetse dolar sıfırı çeker mi çok zor gözüküyor.
Şimdi düşünün benim çiftçim bir sene uğraşıp bakım onarımı yapıp (gübresi, sulaması, çim biçmesi seyreklemesi…vb) bir ton fındık hasadı yapacak. Elin ABD lisi bankada 10 kuruşluk kağıdın üstüne 10000 dolar yazısı basıp 3-4 ton fındık alabilecek. Dünyanın pekçok yerinde benzer şeyler olacak ve tüm dünya bunu kabul edecek.
Peki, bu dolar saadet zinciri ne zaman çöker?
İşte altın vuruş !
Birgün eğer ABD dışındaki G20 ülkelerinin (Rusya ,Çin ve Japonya çok önemli bunlar kesin olacak) çok değil 4-5 tanesi biz artık doları rezerv para olarak kabul etmiyoruz derse ki bunlardan Rusya hariç hiçbirinin merkez bankasındaki doları devletin borcunu ödemeye yetmiyor zaten. İşte o gün muhtemelen ABD öyle bir girdaba girer ki muhtemelen bir iki aya kalmaz tarih sahnesinden silinir. Tabi pek çoğumuza (hadi leen ordan!) dedirtmeye sebep olacak bir senaryo. Şimdi senaryoyu çok özet geçtim yoksa bunu söyleyecek ülkelerin görecekleri zarar da çok fazla ancak ömür boyu kölelik etmek mi yoksa şerefinle ölmek mi? İşte tüm mesele bu. Trump gelene kadar önceki ABD liderleri her ne kadar bazen ufak tefek efelikler yapsalar dünya polisliğine her zaman soyunsalar da büyük ülkelere karşı etliye sütlüye karışmıyorlardı. Ancak Trump o çizgiyi çoktan aştı. Acaba buda başka bir senaryo mu oda başka yazının konusu ancak bu dolar saadet zinciri çok uzun sürmez.
“Eğer Sen deliyim diyorsan ben zır deliyim” diyen birileri çıkarsa ortalık fena karışır.
Eğer söz konusu ülkelerin liderleri biraz vizyon sahibi ise yavaş yavaş değil hızlı ama güvenli bir şekilde dolar harici bir değişim aracını kullanmaya başlamalı… yarın çok geç olabilir.
Bile bile gard alınarak girilen bir kriz mi daha kötüdür. Yoksa hiç beklemeden gelecek bir kriz mi?
Yada şöyle soralım; depremin olacağını önceden bilip bir fayın kırılmasına sebep olmak mı daha kötüdür. Yoksa hiç beklemediğin anda o fayın senin haberin olmadan kırılması mı?
Eğer kriz kaçınılmaz ise önceden mümkün mertebe önlem alınarak krizi davet etmek muhtemelen daha hasarsız bir geçişe sebep olur.
Dün İran’la başladı bugün Türkiye ve yavaş yavaş Rus parası… teker teker sıra hepsine gelecek gibi gözüküyor.
Yorum Yapın